UNIEK, centrum voor autismespectrumstoornissen met een zeldzame genetische basis

Onderzoek heeft aangetoond dat 64-91% van de variabiliteit bij ASS verklaard
kan worden door genetische invloeden, zoals aangetoond in tweelingstudies
(Tick, Bolton, Happe, Rutter, & Rijsdijk, 2016). Toch blijft de genetische
achtergrond van ASS complex en moeilijk te bevatten.
De diversiteit aan klinische fenotypes bij ASS wordt gedeeltelijk veroorzaakt
door de onderliggende genetische heterogeniteit van ASS. Genen die dezelfde
'genetic pathway' delen, kunnen ook gecorreleerde fenotypes delen. Toch kunnen
duplicaties of deleties van dezelfde genen leiden tot contrasterende
moleculaire, cellulaire en klinische fenotypes. Dit illustreert hoe ASS het
gevolg kan zijn van verschillende soorten neuropathologie.

We weten uit eerdere studies dat ASS enerzijds veroorzaakt kan worden door een
enkele zeldzame variant met een groot effect (rare deleterious variants), en
dat anderzijds de interactie van verschillende betrokken genen, elk met een
klein additief effect (common variants), ook kunnen leiden tot een ASS-fenotype
(Woodbury-Smith & Scherer, 2018).
Pathogene varianten van een enkel gen (single gene variants) en 'de novo copy
number variations' zijn aanwezig bij 10 tot 20% van de patiënten met een
autismespectrumstoornis (Abrahams & Geschwind, 2008). Deze pathogene varianten
behoren tot de aandoeningen die UNIEK wil onderzoeken.

We willen de associatie tussen (clusters van) genen of genetische 'pathway' en
fenotype bestuderen in een populatie van mensen met een zeldzame genetische
variant en een (vermoedelijke) ASS. *Dit doen we door 1) de individuele
deelnemer te beschrijven, 2) deelnemers met dezelfde genetische variant (indien
beschikbaar) te vergelijken en tenslotte 3) door clusters van genen /
genetische 'pathways' te vergelijken. We willen meer inzicht verwerven in de
onderliggende pathofysiologie van ASS door biologische en gedragsmatige
fenotypering van kinderen, adolescenten en volwassenen waarvan bekend is dat ze
een zeldzame genetische variant en een (vermoedelijke) ASS hebben. We hopen dit
specifiek te bereiken voor de unieke deelnemers aan ons onderzoek, maar ook
voor autismespectrumstoornissen in het algemeen.

Onze secundaire doelstelling is om een **nationale biobank en database te
creëren ten behoeve van toekomstig ASS-onderzoek.

Het design dat voor dit onderzoek is gebruikt, is een multidisciplinair,
exploratief, longitudinaal, observationeel onderzoek. Gegevens worden verzameld
in functie van een biobank en database. We verzamelen gegevens in de volgende
domeinen: genetica, lichamelijke gezondheid, geestelijke gezondheid, cognitief
functioneren, corticaal functioneren, kwaliteit van leven en demografische
gegevens.

Het bezoek bestaat voor de deelnemer uit de volgende onderdelen:
- 3D foto van het gezicht (15 minuten)
- Computerspelletjes (meten corticale activiteit en oogbewegingen) (45 minuten)
- Bloedafname (1 x 28 ml) (10 minuten)
- Oogreflex metingen (20 minuten)
- (Taakjes en spelletjes met onderzoeker, alleen als deze gegevens nog niet
beschikbaar zijn (tijd afhankelijk van de af te nemen testen))

Voor het verzamelen van bloed zullen alleen minimaal invasieve methoden
(perifeer bloed) worden gebruikt. Bijwerkingen van bloedafname zijn meestal
vrij gering.
Er zijn geen bekende risico's of bijwerkingen voor het afnemen van
neuropsychologische taken ((computer)spelletjes en taakjes) en het invullen van
vragenlijsten. De neuropsychologische taken worden aangepast aan het cognitieve
niveau van de deelnemer. Eye tracking, fNIRS en 3dMD zijn bijzonder
kindvriendelijk in gebruik en er zijn geen medische risico's bekend bij deze
metingen.

De belasting is minimaal doordat de meeste onderzoekgegevens al beschikbaar
zullen zijn en opgevraagd kunnen worden.

Deze studie richt zich op mensen met een zeldzame genetische variant en een
(vermoedelijke) ASS. Het bestuderen van hun ontwikkelingskenmerken is cruciaal
bij het vinden van het effect van de genetische varianten op ASS-fenotypes.
Diagnostische tests die het meest geschikt zijn om deze kenmerken te
onderzoeken, worden meestal uitgevoerd wanneer de patiënten jong zijn en hun
zorg ten goede komen. Vanwege dit, en vanwege de zeldzaamheid van de
betreffende varianten, kan geen andere studiegroep worden gebruikt.