Kanker tijdens de zwangerschap: korte- en lange termijn effecten op moeder en kind.

Naar schatting worden 1 op 1000-1500 vrouwen jaarlijks geconfronteerd met
kanker tijdens de zwangerschap. In Vlaanderen komt dit neer op circa 60
zwangere vrouwen per jaar. De meest voorkomende maligniteiten bij vrouwen in de
fertiele fase zijn onder andere borst- en cervixcarcinoom, leukemie, lymfoom en
melanoom. Behandeling van deze groep patiënten stelt de artsen voor een grote
uitdaging, doordat een oncologische behandeling bestaande uit chirurgie, chemo-
en/of radiotherapie, weinig verenigbaar lijkt met de groei en ontwikkeling van
een gezonde foetus. Bezorgdheid rondom teratogene effecten van deze behandeling
leidden in het verleden dikwijls tot een zwangerschapsafbreking. Echter het
uitstellen van de oncologische behandeling tot na de bevalling kan leiden tot
een slechtere prognose voor de moeder. Een iatrogene preterme partus induceren
kan bovendien zeer nadelige effecten hebben op de neonaat.
Indien een zwangere patiënte de standaardtherapie krijgt die tevens bij de
niet-zwangere wordt toegepast, lijkt haar prognose niet verslechterd. De tot nu
toe bekende gelimiteerde retrospectieve data hebben aangetoond dat
chemotherapie vanaf het tweede trimester geen direct schadelijk effect heeft op
de foetus, radiotherapie lijkt in bepaalde gevallen ook mogelijk mits er
voldoende afstand is tot de gravide uterus. Er zijn geen ernstige aangeboren
afwijkingen beschreven, waardoor een oncologische behandeling tijdens de
zwangerschap haalbaar lijkt. Er zijn echter weinig en beperkte studies geweest
naar de lange-termijn ontwikkeling van kinderen die in-utero blootgesteld zijn
geweest aan chemotherapie. Voorzichtigheid en nader onderzoek is essentieel.

In 2004 werd een multidisciplinair (onderzoeks)team in UZ Leuven opgericht,
bestaande uit gynaecologen, kinderartsen, hematologen, farmacologen, medisch
oncologen en gynaecologische oncologen, met bijzondere interesse in het
probleem van kanker tijdens de zwangerschap.

Met een multicentrisch en internationale aanpak willen wij de patiënten zo goed
mogelijk informeren en begeleiden in deze complexe materie. Daarnaast willen we
de uitkomst registreren van patiënten en hun zwangerschap.
Deelnemende landen tot nu toe: Belgie, Nederland, Frankrijk (Lille), Italie,
Litouwen, Tjechie, Mexico, Noorwegen, Oostenrijk, Rusland, Denemarken, Canada,
Oostenrijk, Griekenland, Israel, Servie, Zweden, VK, Zwitserland Er bestaat
tevens een samenwerkingsverband met de German Breast Group in Duitsland
(www.Germanbreastgroup.de)

Dit onderzoeksproject bestaat uit enkele delen.
Deel 1.1A. Registratie studie *Kanker tijdens de zwangerschap
Deel 1.1B Effecten van prenatale blootstelling aan behandeling van kanker op
foetale groei.
Deel 1.3. Biobank *kanker tijdens de zwangerschap
Deel 1.4. Farmacokinetiek studie van chemotherapie tijdens de zwangerschap
Deel 1.2 Bepalen van maternale en paternale zorgen en emotionele behoeften
wanneer men geconfronteerd wordt met kanker tijdens de zwangerschap
Deel 2. Lange termijn follow up van kinderen die in utero zijn blootgesteld aan
chemotherapie en/of radiotherapie.

.

Deel 1.1A van dit onderzoeksproject bestaat uit een retro- en prospectieve
registratiestudie, waarbij geregistreerd wordt welk type kanker aanwezig is,
welke behandelingen worden toegepast en hoe de uitkomsten zijn bij zwangere
vrouwen met kanker. Daarnaast worden obstetrische data geregistreerd en
pediatrische data. Door het verzamelen van deze data wordt onderzocht welk
effect kanker en de behandeling daarvan heeft op de prognose van de moeder en
op het verloop van de zwangerschap en de gezondheid van het kind bij de
geboorte.
In deel 1.1B wordt onderzocht wat het verband is tussen placenta
pathofysiologie en intrauteriene groeivertraging door middel van placenta en
navelstrengbiopten.

Deel 1.2 onderzoekt van dit project de psychologische impact en
coping-mechanismen bij patiënte en haar partner. Het lijkt vanzelfsprekend dat
de diagnose kanker tijdens de zwangerschap zeer verontrustend is, maar dit is
nog nooit onderzocht. Door de psychische behoeften nader te onderzoeken middels
een vragenlijst willen wij nagaan wat de beste ondersteuning tijdens de
behandeling is om patiënte en haar partner zo optimaal mogelijk te kunnen
begeleiden.

Deel 1.3 bestaat uit een biobank, waarbij serum, plasma, tumor, placenta, en
urine, kan worden verzameld. Dit wordt lokaal bewaard in het deelnemende
centrum, met centrale registratie voor verdere analyse. Hierdoor kunnen
verschillen worden ontdekt tussen zwangerschap gerelateerde kanker en
niet-gerelateerde kanker, ten aanzien van tumorbiologie en genetische
veranderingen.

Deel 1.4 is een studie naar de farmacokinetiek en toxiciteit van
chemotherapeutica bij zwangere vrouwen. Daarvoor wordt op diverse tijdstippen
rondom de toediening van de chemotherapie, gedurende 1 kuur, bloed afgenomen en
plasmaspiegels van het medicament bepaald. Daarnaast wordt bloed afgenomen om
het bloedbeeld te controleren ten aanzien van toxiciteit.

Deel 2 betreft lange-termijn opvolging van de kinderen die in-utero
blootgesteld zijn geweest aan cytotoxische behandeling met chemo- en/of
radiotherapie. De kinderen worden via de ouders uitgenodigd om op een leeftijd
van 6 maanden, 18 maanden, 3, 6, 9, 12, 15, en 18 jaar langs te komen voor een
algemeen onderzoek door de kinderarts, en tevens neurologische en cardiale
follow up.

Belasting voor registratiestudie (deel 1.1A): geen. De patiënten worden enkel
gevolgd via de behandelende arts.
Deel 1.1B: Placenta en navelstrengbiopten vormen geen belasting voor de
patiente, aangezien deze na de bevalling worden afgenomen. Een bloedmonster dat
na de bevalling wordt afgenomen wordt veelal gecombineerd met routinematige
standaard (zorg) bloedafnames. Geen risico.

Belasting van de vrouwen en partner voor psychologische vragenlijst (deel 1.2):
eenmalig invullen psychologische vragenlijst met een duur van ongeveer 10-15
minuten. Geen risico.

Belasting van de vrouwen die meedoen voor de farmacokinetiekstudie (deel 1.4):
tijdens 1 chemotherapiecyclus 5x 1 buisje bloed (limited sampling) via
venapunctie of reeds gebruikte perifere lijn of centrale lijn. Risico op
eventuele hematoomvorming bij de venapunctie. Bloedbeeld controle is standaard.

Belasting van de kinderen die opgevolgd worden (Deel 2): 8 x een halve dag (op
leeftijd van 6 maanden, 18 maanden, 3, 6, 9, 12, 15 en 18 jaar), er zijn geen
risico's aan verbonden.