Signalering en gevolgen van seksueel misbruik bij jonge kinderen op korte, middellange en lange termijn

Er is nauwelijks onderzoek gedaan naar de signalen, de gevolgen van seksueel
misbruik en kinderpornografie hiervan op het internet van zeer jonge kinderen
en hun ouders. De meeste studies zijn gedaan bij meisjes die seksueel misbruikt
waren, waarbij het misbruik met name plaatsvond binnen het gezin of de familie.
De gevolgen van seksueel misbruik kunnen ernstig zijn, waarbij diverse risico-
en beschermende factoren een rol spelen. Seksueel misbruik heeft gevolgen voor
de psychosociale, emotionele, cognitieve en fysieke ontwikkeling van een kind
en de relatie met de ouder(s) en tussen de ouders onderling.
Bij de zedenzaak in Amsterdam gaat het om zeer jonge kinderen, waarbij de
hoofdpleger van buiten het gezin kwam en de slachtoffers met name jongens
waren. Onderzoek bij kinderen en hun ouders van de zedenzaak geeft de
mogelijkheid om meer inzicht te krijgen in de signalen van seksueel misbruik
bij zeer jonge kinderen, risico- en beschermende factoren en gevolgen van
seksueel misbruik, zodat vroege herkenning van symptomen plaatsvindt en
behandeling kan worden ingezet.

Het doel van het onderzoek is het systematisch in kaart brengen van de signalen
en de korte, middellange en lange termijn gevolgen van seksueel misbruik en
kinderpornografie hiervan op het internet bij zeer jonge kinderen en hun
ouders. Hierbij wordt zowel gekeken naar psychische, sociale, emotionele,
cognitieve en fysieke ontwikkeling(-sproblemen) van kinderen en het psychisch
welzijn van ouders, als ook naar de kwaliteit van de interacties tussen
ouder(s) en kind, en ouders onderling. De primaire uitkomstmaten zijn
posttraumatische stressklachten, dissociatieve symptomen, seksueel niet
leeftijdsadequaat gedrag en kennis, gedragsproblemen en de kwaliteit van de
ouder-kind interactie. Binnen de primaire onderzoeksgroep wordt onderzocht wat
de verschillen zijn in uitkomsten tussen de kinderen waarbij het seksueel
misbruik is bevestigd en kinderen en hun ouders waarbij er sprake is van een
sterk vermoeden zonder juridisch bewijs.

(I): signaleren van seksueel misbruik bij zeer jonge kinderen
De eerste meting (T0) vond direct plaats na de bekendmaking van de zedenzaak in
december 2010. In het AMC werd er op de polikliniek vijf teams samengesteld van
drie type professionals (kinderarts, ouderbegeleider en
kinderpsycholoog/orthopedagoog). Dit team heeft systematisch diagnostiek gedaan
naar de lichamelijke en psychische gevolgen van het (vermoeden) seksueel
misbruik van kinderen en hun ouders. In totaal werden er 130 kinderen en hun
ouders onderzocht, waarvan 125 ouders toestemming gaven voor gebruik van de
geanonimiseerde gegevens voor wetenschappelijk onderzoek. Van deze kinderen is
er van 87 een politiedossier, waarbij het seksueel misbruik is bewezen en/of
door de hoofdpleger is bevestigd.

(II): longitudinaal onderzoek (cross-sequentieel)
Het betreft een cross-sequentieel longitudinaal onderzoek (Bell, 1953; Schaie &
Hertzog, 1982; Trickett e.a., 2011) van kinderen die seksueel misbruikt zijn of
waarbij er sprake is van een sterk vermoeden (KSM-groep). Een cross-sequentieel
longitudinaal design biedt de mogelijkheid om de gevolgen van seksueel misbruik
systematisch te bepalen door de volgende drie onderzoekstechnieken te
combineren: (1) dezelfde kinderen op verschillende leeftijden te onderzoeken
(longitudinaal onderzoek); (2) kinderen van verschillende leeftijden op één
tijdstip te onderzoeken (dwarsdoorsnede onderzoek); en (3) kinderen van
verschillende leeftijden op verschillende tijdstippen te onderzoeken
(cross-sequentieel onderzoek).

(III): kwalitatief onderzoek
Het betreft een kwalitatief onderzoek, waarbij ouders worden geïnterviewd
gericht op de vraag wat hun ervaringen zijn met de hulpverlening, de invloed is
van de juridische procedures en media aandacht, de impact is van verspreiding
van pornografisch materiaal via het internet. Tevens wordt een focusgroep
ingesteld, waarin de uitkomsten van het kwantitatieve onderzoek (II) worden
teruggekoppeld ter verdieping en verklaring van de gevonden resultaten.
Ook therapeuten die kinderen en ouders van de zedenzaak behandelen zullen
worden geïnterviewd over hun klinische ervaringen.

Er is geen risico verbonden aan de deelname van het onderzoek. De vragen kunnen
echter belastend zijn voor ouders en kinderen. De onderzoekers zijn daarom ook
goed getraind en hebben allemaal meerjarige ervaring in het afnemen van
interviewrs bij ouders en kinderen. De tijd die ouders en kinderen investeren
wordt tot een minimum beperkt. Het gaat dan ook om slechts een meetmoment per
jaar.