Interventie voor stemmingsstoornis symptomen bij kinderen van ouders met psychiatrische stoornissen - de MARIO interventie studie

Het aantal kinderen van ouders met psychische problemen (KOPP) onder de 25 jaar
in Nederland wordt geschat op 577.000. KOPP hebben een dubbele last wat betreft
risicofactoren: ze delen de genetische kwetsbaarheid met hun ouders en groeien
bovendien op in een ongunstiger thuisomgeving (bijv. Opvoedingsproblemen,
sociaal isolement). Eerder onderzoek heeft aangetoond dat KOPP bijzonder
vatbaar zijn voor het ontwikkelen van stemmingsstoornissen, waaronder depressie
en bipolaire stoornis. Zo toont onderzoek aan dat 50-65% van de kinderen van
ouders met stemmingsstoornissen zelf al vóór de leeftijd van 35
stemmingsstoornissen ontwikkelt, wat resulteert in een twee- tot drievoudige
toename van het risico in vergelijking met kinderen die opgroeien met een ouder
zonder stemmingsstoornissen. De eerste symptomen van stemmingsstoornissen
beginnen vaak in de adolescentie. Bovendien is het risico op een ernstiger
beloop groter bij een vroege depressie. Kortom, KOPP betreft een grote groep
jongeren met een hoog risico op het ontwikkelen van stemmingsstoornissen.
Daarom is er grote behoefte aan interventies om de symptomen van
stemmingsstoornissen te verminderen voordat ze zich ontwikkelen tot volledige
stoornissen in deze risicogroep.

In de afgelopen decennia zijn er verschillende preventieprogramma's ontwikkeld
om stemmingssymptomen bij kinderen van ouders met psychiatrische stoornissen te
verminderen. Een recente meta-analyse bij kinderen van ouders met depressie,
angst en bipolaire stoornis, de drie meest voorkomende psychiatrische
stoornissen, heeft aangetoond dat psychotherapeutische interventies effectief
kunnen zijn bij het voorkomen van het ontstaan **van psychiatrische stoornissen
en het verminderen van stemmings- en angstsymptomen. De meeste studies
gebruikten verschillende technieken, waaronder psycho-educatie en elementen van
cognitieve gedragstherapie (CGT). De onderzoeken waren echter beperkt door
relatief kleine steekproefgroottes (gemiddeld n = 133). Het is opmerkelijk dat
alle preventieprogramma's in een face-to-face-formaat werden geleverd. Een
belangrijke vraag is of het aanbieden van dergelijke programma's in een online
format een effectief alternatief kan zijn, gezien de hoge toegankelijkheid en
kosteneffectiviteit van online interventies. Slechts één online interventie
voor de bredere groep van KOPP is onderzocht in een RCT, maar de werkzaamheid
ervan is nog niet bewezen. Recente meta-analyses geven toch aan dat online
interventies effectief zijn bij het verminderen van internaliserende problemen
bij kinderen en adolescenten. Bovendien geven studies aan dat online
preventieve interventies even effectief kunnen zijn als face-to-face
behandelingen. En, misschien wel het allerbelangrijkste, online ondersteuning
blijkt aantrekkelijk te zijn voor KOPP, wat suggereert dat het de moeite waard
is om verder te zoeken naar dergelijke online mogelijkheden.

Gezien de bemoedigende bevindingen van online interventies, is het belangrijk
om (1) de steekproefomvang te vergroten om nauwkeurigere schattingen te
krijgen, en (2) de effecten van deze nieuwe therapeutische benaderingen verder
te onderzoeken bij het verminderen van symptomen van stemmingsstoornissen bij
kinderen van ouders met psychiatrische stoornissen.

Primaire doelstelling: een gerandomiseerde gecontroleerde studie (RCT)
uitvoeren om de effectiviteit van een online interventie te onderzoeken bij het
verminderen van depressieve symptomen (zoals gemeten door de vereenvoudigde
PHQ-9) bij KOPP tussen 10 en 26 jaar oud.

Secundaire doelstelling (en):
1. de effectiviteit bij het verminderen van manie symptomen zoals gemeten door
de MARIO-check te onderzoeken, 2. het begin van een stemmingsstoornis zoals
gemeten door de K-SADS (toegediend op T0 een T3), te onderzoeken, 3.
onderzoeken of veranderingen in psychosociaal risico en veerkracht factoren het
effect van de interventies op symptomen van stemmingsstoornissen mediëren, 4.
onderzoeken of de diagnose van de ouder en het kind de effectiviteit van de
interventies beinvloedt.

De huidige studie is een multi-center gerandomiseerde gecontroleerde
superioriteitsstudie met twee armen. Er zijn vijf centra bij betrokken:
Amsterdam UMC, locatieVUmc, (Amsterdam), Erasmus MC (Rotterdam), Universitair
Medisch Centrum Utrecht, Leiden Universitair Medisch Centrum en Universitair
Medisch Centrum Groningen. Gegevensverzameling vindt plaats via een online
platform. In totaal streven we naar 340 KOPP (10-26 jaar) te includeren.
Deelnemers zullen worden gerekruteerd via 1. een ander onderzoek (het
MARIO-screeningonderzoek) waarin de effectiviteit van een kort
screeningsinstrument voor stemmingsstoornissen wordt beoordeeld (N ~ 1500).
Voor dit onderdeel hebben we een *niet-WMO* -aanvraag ingediend, die is
goedgekeurd, en 2. websites (bijv. van patientenverenigingen, kenniscentra en
psychiatrische instellingen), nieuwsbrieven en social media. Kinderen worden
gerandomiseerd naar een interventiegroep waar ze kunnen kiezen tussen drie
verschillende modules (ze mogen deelnemen aan meer dan 1 module) en een
waakzame follow-up controlegroep (deze groep krijgt geen interventie, maar
wordt opgevolgd d.m.v. vragenlijsten op dezelfde tijdstippen als de
interventiegroep). KOPP worden in beide gevallen gevolgd tot 12 maanden na
aanvang van de interventie. Na de baselinemeting (T0; onderdeel van de
MARIO-screeningsstudie waarin de MARIO-check is ingevuld en het K-SADS
interview telefonisch wordt afgenomen, en bij deelname aan de Interventiestudie
zullen aanvullende online vragenlijsten worden ingevuld), zullen
vervolgmetingen worden afgenomen op de volgende momenten, 3 maanden (T1; online
vragenlijsten), 6 maanden (T2; online vragenlijsten) en 12 maanden (T3; online
vragenlijsten en telefonisch interview in het geval van totale PHQ-scores >=5 op
elk van de tijdstippen) .

De interventie is een online toegangsplatform dat is gebouwd voor deze studie. De elementen van drie bestaande modules (KOPPsupport, Moodpep en Grow-it) worden gei>ntegreerd in dit mobiele online platform dat toegankelijk is via een link die deelnemers ontvangen van het MARIO-team. Deelnemers aan de interventiegroepen kunnen kiezen uit 1 of meerdere modules. Het MARIO-studieteam geeft informatie over welke module het meest geschikt is voor de deelnemer (bijvoorbeeld op basis van leeftijd). De eerste module is KOPPsupport (Woolderink et al., 2010) ontwikkeld door het Trimbos-instituut. KOPPsupport is een bestaand psycho-educatief programma voor KOPP en is ontwikkeld voor deelnemers in de leeftijd van 16-25 jaar. De interventie duurt ~ 8 weken. Deelnemers die zich registreren op het MARIO-platform en op de KOPPsupport-module klikken, worden naar de KOPPsupport-omgeving geleid en in een nieuwe groep met andere deelnemers geplaatst. In KOPPsupport starten nieuwe groepen tegelijkertijd met de module,, dat is ongeveer een keer per maand. Dit betekent dat een MARIO deelnemer die mee wil doen aan de KOPPsupport max 4 weken zal moeten wachten om te starten met de module. De tweede module is Moodpep van Caring Universities (VUmc), dit is een interventie met cognitieve gedragstherapie-elementen (Cuijpers et al.). Moodpep is ontwikkeld voor personen van 18 jaar en ouder en bestaat uit 7 wekelijkse modules die 6-10 weken in beslag zullen nemen. De deelnemer kan de snelheid en intensiteit van het gebruik aanpassen. Voor het MARIO-onderzoek vragen we de deelnemers om de Moodpep-interventie binnen 8 weken te voltooien. Deelnemers die zich registreren op het MARIO-platform en op de Moodpep-module klikken, worden doorgestuurd naar de Moodpep-omgeving en kunnen binnen 7 dagen starten. Onderdeel van de Moodpep-module is contact met een coach, die deel uitmaakt van het MARIO-team. De derde module is het interventieprogramma Identifying Risk, Increasing Strengths (Grow-it), een programma van het Erasmus MC dat een coping en peer support-element bevat in een online app. Grow-it is een tool voor meerdere spelers, ontwikkeld voor jongens en meisjes in 3 leeftijdscategoriee>n (<13 jaar, 14-17 jaar, 18 jaar of ouder). Deze multiplayer-tool heeft bijbehorende avatars, uitdagingen, oefeningen en grafieken, met als doel interactief, leuk en gebruiksvriendelijk te zijn. Om de naleving te bevorderen, kunnen de individuele gebruikersvoorkeuren door de deelnemers worden gekozen. Net als bij KOPPsupport zullen deelnemers die aangeven mee te willen doen aan de Grow-it module max. 4 weken moeten wachten voordat ze met de app kunnen beginnen. De reden hiervoor is dat er minimaal 6 personen beschikbaar moeten zijn voordat de module kan starten (het is een module met uitdagingen en competitie met andere teamleden). De totale behandelingsduur is max. twee maanden. Omdat de wachttijd om met de daadwerkelijke interventie te beginnen echter max. 4 weken is, duurt de totale interventieperiode is 3 maanden. Voor elke deelnemer is er de mogelijkheid om contact op te nemen met het MARIO-onderzoeksteam door middel van een paniek- of helpknop op het MARIO-platform. Doordeweeks neemt het MARIO-team binnen 24 uur contact op met de deelnemer.

De enige belasting van deelname aan dit onderzoek is de tijd en energie die het
kost om het programma te volgen, d.w.z. deelname en voltooiing van de
interventie (inclusief interventiespecifieke opdrachten), online vragenlijsten
en interviews. Er zijn geen risico's bekend die verband houden met de
onderzoeksbehandeling. De metingen zijn echter cruciaal om conclusies te
trekken over de interventie en de effecten ervan. Om de belasting zo laag
mogelijk te houden, zijn de vragenlijsten zorgvuldig geselecteerd, in een
poging het totale aantal vragen te beperken zonder het onderzoek te hinderen.