De behandeling van traumaklachten en bevallingsangst in een naturalistisch cohort van zwangere vrouwen

De prevalentie van post-traumatische stress stoornis (PTSS) tijdens de
zwangerschap is ongeveer 3.3% en stijgt naar 4% postpartum, in de high-risk
groep ligt de prevalentie zelfs op 18%. Dit betreft vrouwen die onder andere
een traumatische partus hebben meegemaakt, spoed keizersnede hebben ondergaan
of slachtoffer zijn van seksuele/fysieke mishandeling in het verleden. Het
vooruitzicht op een bevalling tijdens de zwangerschap kan eveneens ernstige
angst of PTSS klachten induceren. Zowel angstklachten als (subklinische)
symptomen van PTSS tijdens de zwangerschap zijn geassocieerd met verhoogde kans
op depressie peripartum, obstetrische complicaties, vroeggeboorte en lagere
cognitieve ontwikkeling van de infant
Eye Movement Desensitization and Reprocessing (EMDR) is een therapie die werd
ontwikkeld voor de behandeling van post-traumatische stress stoornis en ook
wordt toegepast in de klinische praktijk als er niet volledig aan de
DSM-criteria voor PTSS wordt voldaan, maar er wel sprake is van klinisch lijden
door een angstige/pijnlijke herinnering aan een trauma of angst voor de
bevalling. Een deel van de zwangere vrouwen heeft de voltallige diagnose PTSS,
bij andere is sprake van PTSS symptomatologie. Bij beide groepen is EMDR
traumabehandeling een optie, vaak als een onderdeel van de integrale
behandeling.
De klinische praktijk laat zien dat psychologen in de eerste lijn terughoudend
zijn met het toepassen van EMDR tijdens de zwangerschap, vanwege ongerustheid
over nadelige effecten hiervan op moeder en/of kind. Echter, wetenschappelijk
onderzoek omtrent EMDR-behandeling tijdens de zwangerschap is zeer beperkt,
ondanks de hoge prevalentie van PTSS tijdens de zwangerschap. De literatuur
focust zich op EMDR behandeling bij PTSS die ontstaan is ná de bevalling of
specifiek gerelateerd is aan de zwangerschap zelf. Naar ons weten is er nog
geen eerdere prospectieve studie gepubliceerd die een beschrijving geeft van
deze specifieke populatie (zwangere vrouwen met PTSS (symptomatologie) en EMDR
therapie) en een mogelijke correlatie van EMDR therapie met obstetrische en
neonatale uitkomsten.
Dit onderzoek zal een toevoeging zijn op de huidige literatuur en zal mogelijk
bijdragen aan de vermeerdering van toepassing in de eerste lijn. Daarnaast
kunnen zwangere vrouwen beter geïnformeerd worden over de effecten van EMDR op
het ongeboren kindje.

Het doel is allereerst om een beter inzicht te krijgen in de problematiek van
de zwangere vrouwen. Hierbij worden de zwangere vrouwen beschreven met PTSS
(symptomatologie) en de vrouwen die PTSS (symptomatologie) ontwikkelen
gedurende de zwangerschap. Daarnaast wordt een beschrijving van de EMDR
therapie gegeven (type trauma, aantal targets, traumatische herinnering of
flashforward, overwegingen om geen EMDR toe te passen). PTSS symptomatologie
en/of angst voor de bevalling vóór EMDR behandeling en ná EMDR behandeling zal
worden vergeleken. Het beloop van de symptomen en de uitkomst van de
behandeling kan weergeven worden, evenals de indicatiestelling voor de
behandeling. De secundaire doelstelling is om een descriptie te geven van de
obstetrische en neonatale uitkomsten en de subjectieve beleving van de
psychologische behandeling.

Dit is een observationeel onderzoek.
Patiënten worden niet onderworpen aan een behandeling. EMDR therapie wordt
toegepast als de behandelaar dit geïndiceerd vindt.

Bij de intake en bij 37 weken zwangerschap worden verschillende vragenlijsten
afgenomen:
PTSS-symptomen worden uitgevraagd middels zelfrapportages Life Events Checklist
voor de DSM-5 (LEC-5) en PTSS Checklist voor de DSM-5 (PCL-5).
De gedachten en gevoelens omtrent de naderende bevalling worden bevraagd
middels de Wijma Delivery Expectancy Questionnaire version A (WDEQ-A).

6 weken postpartum worden opnieuw de volgende vragenlijsten afgenomen:
Opnieuw zal de LEC-5 en PCL-5 worden afgenomen om PTSS symptomen te bevragen en
om terug te blikken op de doorgemaakte bevalling wordt de Wijma Delivery
Experience version B (WDEQ-B) afgenomen. Vrouwen die niet meer in zorg zijn bij
de psycholoog, zullen telefonisch benaderd worden om na te gaan of zij in de
gelegenheid zijn om de vragenlijsten nogmaals in te vullen

Deelnemers krijgen de vragenlijsten per email toegestuurd.
Informatie over de obstetrische uitkomsten en neonatale uitkomsten worden
verzameld vanuit het EPD.

2 tot 4 maanden na de bevalling worden telefonisch negen tot twaalf stellingen
voorgelegd aan de deelnemers om de subjectieve beleving van toegepaste
behandeling in kaart te brengen.

Deelname is vrijwillig en patiënten zullen niet onderworpen worden aan een
interventie, zij worden gevolgd gedurende de behandeling bij de medische
psychologie. Het is een beschrijvend onderzoek. De EMDR behandeling zal
plaatsvinden als de psycholoog dit geïndiceerd vindt. Dit weerspiegelt derhalve
ook de klinische praktijk in het Elisabeth-Tweesteden Ziekenhuis. De
gestandaardiseerde vragen zijn bedoeld om het verwachte effect van de
behandeling objectief te kunnen weergeven. Er worden meerdere vragenlijsten op
verschillende meetmomenten waar mogelijk online afgenomen, hierbij is er geen
risico op schade voor de deelnemende patiënt. Echter, de gestructureerde
vragenlijsten kunnen wel als confronterend worden ervaren. De klinische
praktijk wordt weergeven en bij intake en gedurende behandeling worden
eventuele traumatische gebeurtenissen in de voorgeschiedenis ook bevraagd door
de behandelaar. Er wordt derhalve niet verwacht dat er nieuwe onbesproken
traumatische gebeurtenissen aan het licht zullen komen Ook vrouwen die niet
verhoogd scoren op de PCL-5 vragenlijst zullen geïncludeerd worden, omdat de
klinische praktijk laat zien dat vrouwen gedurende de zwangerschap mogelijk
alsnog behandeling voor PTSS (symptomatologie) behoeven. Deelname aan het
onderzoek kost de deelnemers niets, de tijdsinvestering bedraagt in totaal (3
meetmomenten) 1.5uur. Indien de patiënt (persoonlijke) resultaten wenst na
afloopt van de studie, kan dit verstrekt worden door onderzoeker.
Het extra meetmoment wat 2-4 maanden postpartum plaatsvindt, gebeurt
telefonisch. Nadat deelnemers mondeling toestemming hebben gegeven, worden
negen tot twaalf stellingen voorgelegd. Deze stellingen worden door middel van
meerkeuze antwoorden beantwoord om de belasting te minimaliseren.