Foutloos leren en Goal Management Training bij de ziekte van Parkinson

Cognitieve stoornissen komen vaak voor bij patiënten met de ziekte van
Parkinson. Met name executieve disfunctie is al aanwezig in de vroege stadia
van PD (kudlicka et al., 2011; McKinlay et al., 2010). Executieve functies is
een overkoepelende term die een breed scala aan hogere orde capaciteiten omvat
zoals planning, initiatie, regulatie en verificatie van complex, doelgericht
gedrag (Lezak, 2004; Spikman et al., 2010). De desorganisatie in het dagelijkse
leven veroorzaakt door executieve disfunctie is vaak de belangrijkste
cognitieve klacht bij patiënten met hersenletsel (Mateer et al., 1987) en zelfs
subtiele executieve stoornissen kunnen een invloed hebben op het dagelijks
functioneren (McDonals et al., 2002). Bovendien worden episodische
geheugenstoornissen en stoornissen in andere cognitieve domeinen ook vaak
gezien bij personen met de ziekte van Parkinson. Het is duidelijk dat zowel
geheugenstoornissen als executieve tekorten het functioneren in het dagelijks
leven ernstig belemmeren. In de klinische praktijk maken neuropsychologische
revalidatieprogramma's echter nog geen deel uit van de standaard behandeling
voor patiënten met de ziekte van Parkinson (Vlagsma et al., 2016), ondanks
recent bewijs dat de effectiviteit van cognitieve revalidatie bij patiënten met
de ziekte van Parkinson aantoont (Edwards et al., 2013; Hindle et al., 2013;
Mohlman et al., 2011). Dit is vooral belangrijk, aangezien cognitieve
stoornissen bij de ziekte van Parkinson in verband zijn gebracht met plaatsing
in een verpleeghuis, sterfte en toegenomen belasting van zorgverleners
(Aarsland et al., 200; Levy et al., 2002), wat de noodzaak benadrukt van
onderzoek naar interventies om cognitieve stoornissen bij de ziekte van
Parkinson en het dagelijkse functioneren te verbetering. Ons project omvat het
vaststellen van de haalbaarheid en doeltreffendheid van een gecombineerde
behandeling foutloos leren en Goal Management Training die kan worden gebruikt
in de neuropsychologische revalidatiepraktijk voor de ziekte van Parkinson om
alledaagse activiteiten te trainen.

Het doel van het onderzoek is om te evalueren of de combinatie van Goal
Management Training en Foutloos Leren bij patiënten met cognitieve klachten als
gevolg van de ziekte van Parkinson leidt tot een effectievere uitvoering van
IADL-taken die een beroep doen op het executief functioneren.

Secundaire vraagstellingen zijn:
1) Onderzoeken welke mogelijke determinanten voor het succes van de behandeling
verantwoordelijk zijn, zoals patiënt karakteristieken (leeftijd, geslacht,
opleidingsniveau en geschat IQ), inzicht en ernst van de executieve
problematiek (vragenlijsten en observatieschalen) en cognitief functioneren
(dmv neuropsychologische tests).
2) Evalueren wat het effect is van de behandeling op de kwaliteit van leven van
de patiënt.

Het onderzoek is een assessor-blind gerandomiseerd gecontroleerd onderzoek.

De interventie bestaat uit een gedragsbehandeling van 8 sessies van één uur met een frequentie van twee maal per week. De eerste twee sessies van de behandeling zullen op locatie plaatsvinden. Afhankelijk van de door de proefpersoon zelfgekozen behandeldoelen kan een deel van de sessies 3 tot 8 bij de proefpersoon thuis plaatsvinden als het behandeldoel hierom vraagt. Bijvoorbeeld als een behandeldoel alleen thuis kan worden uitgevoerd, zoals het opruimen van een specifieke kamer. De interventie is gebaseerd op de standaard GMT. De interventie zal een foutloos leren component hebben, wat betekent dat zowel het leren als het toepassen van het algoritme van GMT foutloos zal worden geleerd. Dit betekent dat de stappen van de GMT en de daadwerkelijke uitvoering van de IADL-taken zonder fouten onder begeleiding van een therapeut worden geleerd. Dit is de Foutloos Leren Goal Management conditie. Bij standaard GMT (comparator) treden fouten op. Patiënten zullen volgens de trial and error methode leren het algoritme te gebruiken en de taken uit te voeren. De therapeut is in deze groep niet verantwoordelijk voor het voorkomen van fouten tijdens het leren en toepassen van GMT.

Voor en na behandeling krijgen de deelnemers een neuropsychologisch onderzoek
bestaande uit neuropsychologische tests (ongeveer twee uur). Voor, na en
tijdens de follow-up worden enkele vragenlijsten ingevuld (ongeveer een uur).
De interventie bestaat uit 8 sessies gericht op het aanleren van twee
zelfgekozen alledaagse instrumentele activiteiten door middel van Goal
Management Training (GMT). De eerste twee sessies van de behandeling zullen in
het centra plaatsvinden. Afhankelijk van de door de proefpersoon zelfgekozen
behandeldoelen kan een deel van de sessies 3 tot 8 bij de proefpersoon thuis
plaatsvinden als het behandeldoel hierom vraagt. Bijvoorbeeld als een
behandeldoel alleen thuis kan worden uitgevoerd, zoals het opruimen van een
specifieke kamer. Tegenover een relatief geringe belasting en minimale risico's
kan de behandeling een significante bijdrage leveren aan de kwaliteit van leven
en de zelfstandigheid van de patiënt. Daarnaast kan de patiënt zelf twee
behandeldoelen aandragen waarmee hij/zij moeite ondervindt ten gevolge van het
hersenletsel. Het behalen van deze behandeldoelen draagt bij aan het
zelfstandig functioneren in het dagelijks leven.

Alle gebruikte tests en methoden zijn niet-invasief en niet belastend voor de
patiënt. Alle tests en taken zullen algemeen gebruikte, gevalideerde en
betrouwbare schriftelijke- of computergestuurde taken zijn. De deelnemer kan in
zijn / haar werktempo werken en desgewenst worden er extra pauzes genomen. De
behandeling is ook niet-invasief en nauwelijks belastend: er zal altijd een
therapeut aanwezig zijn die de belasting van de patiënt beoordeelt en zo nodig
passende maatregelen neemt, zoals het inlassen van een rustpauze.