Effectief interveniëren in getraumatiseerde gezinnen na structureel huiselijk geweld: Een multiple baseline analyse

Hoewel de nadelige effecten van huiselijk geweld voor ouders en kinderen
uitgebreid gedocumenteerd zijn, is er nog weinig kennis beschikbaar over de
effectieve interventies voor deze gezinnen. Wel is bekend dat zowel ouders als
kinderen het risico lopen om trauma-gerelateerde psychopathologie te
ontwikkelen na huiselijk geweld. Daarnaast vertonen ouders die slachtoffer zijn
van huiselijk geweld vaak verstorend oudergedrag als gevolg van hun eigen
trauma*s (door het huiselijk geweld en vaak ook door traumatische
jeugdervaringen uit hun eigen verleden). Dit vergroot het risico op een
verstoorde gehechtheidsrelatie. Behandeling op drie niveaus ((1) opvoedgedrag
en posttraumatische stress (PTSS) symptomen van (2) ouder en (3) kind) is
daarom van cruciaal belang, en bestaat bijvoorbeeld uit traumabehandeling voor
ouder en kind en gehechtheidsbevorderende behandeling. Omdat verschillende
gezinnen anders zijn in de symptomen die op de voorgrond staan en in de manier
waarop verschillende symptomen met elkaar samenhangen, is wellicht een
geïndividualiseerd behandeltraject nodig dat rekening houdt met deze
interacties, om zo tot de beste uitkomsten te komen voor het gezin.

Het doel van deze studie is om te onderzoeken wat het effect is van een
geïndividualiseerd behandeltraject waarin de volgorde van EMDR
(traumabehandeling) voor de ouder, EMDR voor het kind en NIKA
(gehechtheidsbevorderende interventie) is afgestemd op de complexe behoeften
van ouders en hun jonge kinderen die te maken hebben gehad met huiselijk
geweld. Het behandeltraject wordt bepaald aan de hand van een handreiking die
therapeuten ondersteunt bij het bepalen van de optimale volgorde van
interventies op basis van een aantal (gestandaardiseerde) factoren. De doelen
van deze studie zijn als volgt:
1. Om te onderzoeken hoe PTSS symptomen van ouder en kind en sensitief en
storend opvoedgedrag van de ouder zich ontwikkelen en hoe deze interacteren,
terwijl ouder en kind het geïndividualiseerde behandeltraject volgen.
2. Om te toetsen of het starten van het behandeltraject (het traject waarin
ouders NIKA en EMDR kunnen ontvangen en hun kind EMDR kan ontvangen) leidt tot
een afname van verstorend opvoedgedrag, een toename van sensitief opvoedgedrag
en een afname in PTSS symptomen van de ouder, in vergelijking met de
baseline-fase.
3. Om te toetsen of het starten van het behandeltraject (het traject waarin
ouders NIKA en EMDR kunnen ontvangen en hun kind EMDR kan ontvangen) leidt tot
een afname van PTSS symptomen en gedragsproblemen en emotionele problemen van
het kind, in vergelijking met de nulmeting-fase.

De hypotheses worden getoetst middels een studie met een single case
experimental design (SCED), met een non-concurrent, randomized multiple
baseline design. Ouder-kindparen die deelnemen aan het onderzoek worden random
toegewezen aan een baselineduur van 3, 4, 5, 6, 7 of 8 weken (fase 1). Deze
randomisatie zal plaatsvinden per set van vijf participanten. Na de
baseline-fase start het geïndividualiseerde behandeltraject (fase 2) dat
bestaat uit EMDR voor ouder en kind om hun PTSS symptomen te verminderen en
NIKA om verstoord opvoedgedrag van de ouder te verminderen en sensitief
opvoedgedrag te bevorderen. De ouder-kindparen hebben gedurende het volledige
onderzoek wekelijks een afspraak met een onderzoeker (zowel in de
baseline-fase- als tijdens het behandeltraject).

Tijdens de behandelfase zullen de ouder-kindparen een behandeltraject volgen dat bestaat uit verschillende elementen, en wordt gebaseerd op een handreiking. Deze handreiking helpt de behandelaar bij het afstemmen van het behandeltraject op de behoeften van ouder en kind. De behandeltrajecten bestaan uit een combinatie van NIKA, EMDR voor de ouder en EMDR voor het kind. NIKA bestaat uit 5 sessies waarin een getrainde therapeut video-opnames maakt van ouder en kind. De therapeut zal gepersonaliseerde feedback geven aan de ouder, gericht op het verminderen van verstoord opvoedgedrag en het versterken van sensitief opvoedgedrag. EMDR is een korte traumabehandeling (in dit onderzoek maximaal zes sessies van 90 minuten voor de ouder en maximaal zes sessies van 60 minuten voor het kind) gericht op het reduceren van de negatieve lading van herinneringen aan traumatische gebeurtenissen. Zowel ouder als kind kunnen deze therapie ontvangen. Tijdens de sessies wordt de ouder of het kind gevraagd zich de traumatische gebeurtenis voor de geest te halen terwijl de behandelaar een afleidende taak aanbiedt.

De onderzoeksbelasting bestaat uit het invullen van enkele vragenlijsten en het
deelnemen aan enkele observatietaken die niet intrusief of gevaarlijk zijn.
Ouders en kinderen krijgen actief ruimte om vragen te kunnen stellen en alles
zal goed aan hen worden uitgelegd. De wekelijkse onderzoeksafspraken zullen
20-25 minuten duren (behalve de pre-test, 35 min. en post-test, 75 min.) en
vinden plaats op de locatie waar de gezinnen verblijven. De 5 NIKA sessies
duren elk ongeveer 1 uur in een tijdsbestek van 5 weken. De 6 EMDR sessies voor
de ouders zullen elk ongeveer 1,5 uur duren in een tijdsbestek van 6 weken. De
EMDR sessies voor de kinderen zullen elk 60 minuten duren, ook in ene
tijdsbestek van 6 weken. Als de ouders tegen lastige thema*s of gevoelens
aanlopen, worden ze indien nodig ondersteund door de therapeut of door hun
maatschappelijk werker.
Onderzoek naar vergelijkbare interventies laten geen negatieve gevolgen van de
verschillende behandelelementen zien (Bernard et al., 2012; Moss et al., 2011;
De Jongh et al., 2019). Er ontbreekt nog steeds veel kennis over effectieve
behandelmethoden voor gezinnen met jonge kinderen die getraumatiseerd zijn na
huiselijk geweld. De behandelaanpak die in de huidige studie wordt onderzocht,
richt zich op complexe problematiek die onderling samenhangt. Het
behandeltraject wordt geïndividualiseerd op basis van de behoeften en
uitdagingen van de ouder-kindparen, waarbij gebruik gemaakt wordt van een
handreiking. Een dergelijke aanpak is nog niet onderzocht, en daarmee zal deze
studie waardevolle inzichten geven in het effect van geïndividualiseerde
behandeling in deze kwetsbare gezinnen.