PROSPER: Behandelen van veelvoorkomende psychische gezondheidsproblemen en voorkomen van recidive in het strafrechtsysteem

Jaarlijks komen bijna 30 duizend personen vast te zitten in één van de
penitentiaire inrichtingen in Nederland. Veel voorkomende psychische
stoornissen, zoals depressie en angst, zijn oververtegenwoordigd in
gevangenispopulaties. Een gevangenisperiode kan belangrijke mogelijkheden
bieden om dergelijke psychische gezondheidsproblemen aan te pakken. Er zijn
echter uitdagingen die het daadwerkelijk ontvangen van psychische
gezondheidszorg kunnen bemoeilijken, waaronder een tekort aan en een
overbelasting van het ggz-personeel in gevangenissen. Binnen de PROSPER-studie
evalueren we de haalbaarheid en aanvaardbaarheid van de implementatie van de
korte, schaalbare Problem Management Plus (PM+) interventie in Nederlandse
gevangenissen. De PM+ interventie is ontworpen om veelvoorkomende psychische
problemen te verminderen en wordt uitgevoerd door getrainde niet-professionele
hulpverleners onder supervisie van een BIG-geregistreerde psycholoog.

Het primaire doel van deze studie is het onderzoeken van de haalbaarheid,
aanvaardbaarheid en gebruikersvriendelijkheid van het implementeren van PM+ in
Nederlandse gevangenissen. Hierbij gaat het om een versie van PM+ die specifiek
is aangepast aan de gedetineerdenpopulatie en de detentiecontext. Het
secundaire doel is om een eerste beeld te krijgen van het mogelijk effect van
PM+ op veelvoorkomende psychische klachten, met daarbij in achtneming van de
sample size.

Het PROSPER-onderzoek bestaat uit drie fases: twee kwalitatieve fases (fase 1
en 3) en één pilot randomised controlled trial (RCT) (fase 2). Dit formulier
heeft betrekking tot fases 2 en 3. Het protocol betreffende fase 1 werd eerder
reeds goedgekeurd door de ethische toetsingscommissie (VCWE) van de Vrije
Universiteit - Faculteit der Gedrags- en Bewegingswetenschappen. Ook is voor
fase 1 een niet-WMO verklaring afgegeven door de, destijds, METc VUmc
(referentienummer: 2022.0393).

Beide groepen hebben toegang tot Care-as-usual (CAU). Daarnaast ontvangt de interventiegroep ook PM+. PM+ is een kort, psychologisch interventieprogramma op basis van cognitieve gedragstherapie (CGT) die empirisch wordt ondersteund en wordt aanbevolen door de WHO (Dua et al., 2011; Tol et al., 2013). Het volledige protocol is ontwikkeld door de WHO en de University of New South Wales, Australië. Het programma bestaat uit de volgende strategieën: 1) Probleem oplossing, 2) Stress management, 3) Gedragsactivatie, en 4) Versterken sociale steunbronnen.

De risico's verbonden aan deelname worden geschat als minimaal, aangezien PM+
de veelvoorkomende psychische klachten verminderde in eerdere studies in
Pakistan, Kenia en Nederland (Bryant et al., 2017; Rahman et al., 2016; de
Graaff et al., 2023), en er geen belangwekkende negatieve reacties werden
geconstateerd. Deelnemers van de PM+ interventiegroep kunnen baat hebben bij
hun deelname door potentiële vermindering van psychische klachten. Ook hebben
deelnemers van de interventie- en controlegroep allebei toegang tot normale
zorg (CAU).

Het is mogelijk dat deelnemers verhoogde stress ervaren tijdens de PM+ sessies
(bijvoorbeeld door te praten over stressvolle gebeurtenissen). De helpers
worden echter getraind, begeleid en gecontroleerd door ervaren psychologen.
Hierdoor kunnen zij een goed in staat zijn om deelnemers te begeleiden tijdens
een moeilijker moment en opschalen indien dat nodig blijkt.

Mocht de psychische gezondheid van een deelnemer wel tijdens de
interventieperiode achteruitgaat, kan hij worden doorverwezen naar een
specialist in de gevangenis (bijvoorbeeld de gevangenisarts, psycholoog of
psychiater). De precieze procedure hiervoor wordt in overleg met de betreffende
PI*s afgestemd. De situatie van deze persoon zal opgevolgd worden door het
onderzoeksteam.