Samen angsten aangaan - een pilot studie naar cognitieve gedragstherapie met peer-mentoren voor angst bij jongeren met licht verstandelijke beperking

Angststoornissen zijn een van de meest voorkomende klinische stoornissen bij
adolescenten, en nog meer bij adolescenten met een licht verstandelijke
beperking (LVB. d.w.z., IQ<85 en beperkingen in adaptief functioneren).
Cognitieve gedragstherapie met exposure wordt momenteel beschouwd als de meest
effectieve vorm van behandeling, maar met responspercentages 30% voor
adolescenten met een LVB valt er nog veel winst te behalen. Gezien het risico
van negatieve resultaten op lange termijn als gevolg van angststoornissen is de
behoefte aan een effectievere interventie duidelijk. De adolescentie staat
bekend als een periode waarin leeftijdgenoten een belangrijke sociale invloed
hebben op het gedrag van adolescenten, in het bijzonder bij adolescenten met
LVB. Het inzetten van sociaal leren tijdens de behandeling zou daarom een
krachtige ingang kunnen zijn voor adolescenten met LVB en angststoornissen. Op
basis hiervan is een nieuw interventiemodel ontwikkeld: peer-mentored cognitive
behavioral therapy.

Primaire doelstelling:
Is het interventiemodel haalbaar en acceptabel voor cliënten, ouders/verzorgers
peers en therapeuten?

Secundaire doelstelling(en):
1) Aantonen van eerste evidentie van effectiviteit van peer-mentored CGT
effectief in het verminderen van angst bij adolescenten met/zonder LVB
2) Ervaren de peer-mentors zelf ook verdere angstreductie en toename van
zelfvertrouwen ?
3) Is het gunstig voor het behandeleffect om een pre- treatment sterkte- en
zwakteprofiel voor cliënten met LVB op te stellen?

Embedded mixed methods design waarbij het kwalitatieve deel bestaat uit een
single case experimenteel design met dagelijkse metingen tijdens een baseline-
en behandelingsfase. Deelnemers worden gerandomiseerd over twee baselinelengtes
(2 en 4 weken). Cliënten en peer-mentoren houden een dagelijks dagboek bij.
Daarnaast worden vragenlijsten en gedragsmetingen gebruikt om angst en
self-efficacy te beoordelen op pre-baseline, pre-behandeling, mid-behandeling,
post-behandeling en follow-up. Ten slotte rapporteren cliënten na elke sessie
over hun tevredenheid. Er worden metingen afgenomen bij cliënten, ouders,
therapeuten en peer-mentoren.

In deze studie maken we gebruik van het intensieve exposure therapie model, dat langere exposure sessies van drie uur omvat waarin cliënten oefenen met hun gevreesde onderwerp. De interventie begint met een angstanalyse sessie, gevolgd door drie exposure sessies, een huiswerksessie, 4 weken zelfstandig oefenen en een evaluatiesessie. Het nieuwe element aan de interventie in deze studie is dat er een ervaringsdeskundige peer-mentor aanwezig zal zijn tijdens exposure sessie 1 en 2. Hun rol is die van model, informatiebron en ondersteuner. De therapeut is aanwezig tijdens alle sessies. Voor deelnemers met een licht verstandelijke beperking wordt in richtlijnen geadviseerd om de behandeling aan te passen op individuele cognitieve sterktes en zwaktes. Om informatie te verzamelen over het nut van het opstellen van individuele sterkte/zwakte profielen vooraf aan de behandeling wordt eerder onderzoek naar sterkte/zwakte profielen opgevraagd. Voor cliënten voor wie deze informatie beschikbaar is worden aan de therapeut geïndividualiseerde aanbevelingen gedaan om rekening mee te houden tijdens de therapie. Voor deelnemers van wie geen informatie beschikbaar is worden algemene aanbevelingen gedaan voor het geven van therapie aan jongeren met LVB.

Alle cliënten zochten geestelijke gezondheidszorg voor hulp bij angstproblemen
en de kern van de interventie is exposure therapie, de eerste keus behandeling
voor angststoornissen. Alle cliënten nemen deel aan de behandeling, er is geen
wachtlijst of placebo groep. De belasting voor de deelnemers ligt vooral in de
tijdsinvestering in de studiemetingen en het bijhouden van een dagelijks
dagboek. Wij vinden de belasting redelijk en hebben de tijd die aan de metingen
wordt besteed zoveel mogelijk beperkt.