Taal, spraak en motoriek bij milde cognitieve stoornissen waarschijnlijk AD en de ziekte van Alzheimer

De ziekte van Alzheimer is de meest voorkomende vorm van dementie. De ziekte
van Alzheimer kenmerkt zich door pathologische veranderingen in de hersenen en
een geleidelijke afname van de cognitieve functies.

Het ziekteverloop van de ziekte van Alzheimer wordt ingedeeld in het
voorstadium en een dementiestadium. Het voorstadium is een lange periode van
pathologische veranderingen en een geleidelijke afname van de cognitieve
functies, maar zonder klinische tekenen en symptomen van deze ziekte. Zodra de
ziekte zich klinisch manifesteert, is sprake van het dementiestadium. Het
verloop van het voorstadium van de ziekte van Alzheimer wordt opgedeeld in twee
stadia:(1) preklinische ziekte van Alzheimer (pathologische veranderingen in de
hersenen zonder (huidig) waarneembare klinische symptomen) en (2) milde
cognitieve stoornissen (MCI) (gekenmerkt door lichte geheugenproblemen). Indien
er aanwijzingen voor biomarkers van de ziekte van Alzheimer wordt deze fase
milde cognitieve stoornissen waarschijnlijk AD genoemd. Niet elk individu met
Alzheimerpathologie in het voorstadium van de ziekte van Alzheimer zal
uiteindelijk Alzheimerdementie ontwikkelen. Er is sprake van het
dementiestadium als de ziekte van Alzheimer zich klinisch manifesteert. Het
verloop van het dementiestadium van de ziekte van Alzheimer wordt opgedeeld in
de volgende drie fasen: beginfase, middenfase en eindfase.

Het is belangrijk om de ziekte van Alzheimer zo vroeg mogelijk te herkennen.
Het signaleren van de ziekte van Alzheimer is echter een uitdaging doordat
duidelijke observeerbare klinische signalen en symptomen van de ziekte van
Alzheimer op dit moment ontbreken. Daarom is het van belang dat er meer
accurate observeerbare klinische symptomen worden geïdentificeerd waarmee de
ziekte van Alzheimer in een zeer vroeg stadium kan worden herkend.

De combinatie van kenmerken van veranderingen in taal, spraak en motoriek
zouden gebruikt kunnen worden bij de vroege opsporing van de ziekte van de
ziekte van Alzheimer, aangezien er aanwijzingen zijn dat veranderingen in beide
domeinen in alle voorstadia en dementiestadia van de ziekte van Alzheimer
voorkomen. Bovendien laten enkele studies zien dat de classificatie van mensen
met de ziekte van Alzheimer, MCI en zonder cognitieve stoornissen verbeterd kan
worden door een combinatie van kenmerken van meerdere observeerbare domeinen,
waaronder taal, spraak en motoriek. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat de
uitkomsten op talige- en motorisch testen van mensen met de ziekte van
Alzheimer en andere vormen van dementie onderling verschillen in de mate van de
afwijking op de betreffende test. Ondanks deze bemoedigende resultaten, is het
wetenschappelijk bewijs van de combinatie van motoriek, taal en spraak als
verbetering van de signalering van de ziekte van Alzheimer beperkt.

Het eerste doel van deze studie:
Kenmerken van taal, spraak en motoriek bij mensen met MCI waarschijnlijk AD en
mensen met de ziekte van Alzheimer in het beginstadium en middenstadium te
identificeren.

Het tweede doel van deze studie:
Het combineren van de kenmerken in de spraak, taal en motoriek op deze wijze
meer inzicht te krijgen in de associatie tussen veranderingen in de taal,
spraak en motoriek bij mensen met MCI waarschijnlijk AD en bij mensen in het
begin- en middenstadium van de ziekte van Alzheimer.

Observationeel cross-sectioneel onderzoek.

Het uiteindelijk doel is om de ziekte van Alzheimer in een eerder stadium te
kunnen signaleren dan momenteel mogelijk is. Op basis van de uitkomsten van
deze studie kunnen hypothesen worden geformuleerd voor verdere grootschalige
studies waarin de combinatie van taal-, spraak- en motorische afwijkingen wordt
onderzocht als mogelijke sterkere klinische markers van de ziekte van
Alzheimer. Een samplesize berekening wijst op een minimale steekproef van 52
deelnemers voor elke groep (personen MCI waarschijnlijk AD, beginfase ziekte
van Alzheimer, middenfase ziekte van Alzheimer, en zonder cognitieve
stoornissen) (Power = 0.8 Alpha = 0.05).

Er is geen direct bewezen voordeel voor de deelnemers aan deze studie. Deze
studie kan echter niet worden uitgevoerd zonder personen met MCI waarschijnlijk
AD, mensen met de ziekte van Alzheimer en mensen zonder cognitieve stoornissen.
Wij willen de belasting voor de proefpersonen zo laag mogelijk houden. Alle
testen in dit onderzoek zijn relatief weinig belastend voor de proefpersoon en
er is geen groter risico voor de proefpersoon dat het risico bij reguliere
activiteiten. De testen in deze studie worden ook in de klinische praktijk
gebruikt.

Het volledige testprotocol van deze studie kan in één enkele sessie worden
afgenomen. In het geval van proefpersonen die thuis wonen, worden meerdere
locaties aangeboden om de tests af te nemen. Bij proefpersonen in een
instelling en niet kunnen worden verplaatst wordt het gehele testprotocol
afgenomen bij de zorginstelling waar zij wonen.

Proefpersonen kunnen voorafgaand en tijdens de uitvoering van het testprotocol
altijd aangeven dat ze een pauze willen, de testprocedure op een ander tijdstip
voort willen zetten of met het onderzoek willen stoppen, zonder gevolgen. In
het geval van wilsonbekwame proefpersonen worden verbale en non-verbale tekenen
van verzet voortdurend in de gaten gehouden. Indien er sprake is van verzet of
de verbale of non-verbale tekenen worden geïnterpreteerd als verzet, wordt de
deelnemer uitgesloten van dit onderzoek. In dit onderzoek zal de definitie van
verzet uit 'Gedragscode verzet bij wilsonbekwame (psycho) geriatrische
patiënten (1999) worden gebruikt. "Er is [...] sprake van verzet, indien het
gedrag duidelijk afwijkt of zich excessiever manifesteert dan men van de
betrokkene gewoon is in van de normale dagelijkse routine afwijkende situaties"
(Nederlandse Vereniging van Verpleeghuisartsen et al., 1999, p.3). Indien een
proefpersoon een wettelijke vertegenwoordiger heeft, zal deze persoon aanwezig
zijn bij de gehele testbeoordeling of zal een andere formele of informele
zorgverlener in overleg met de wettelijke vertegenwoordiger die de deelnemer
goed kent bij de gehele testbeoordeling aanwezig zijn om vast te stellen of
iemand tekenen van verzet vertoont.