Onderzoek naar de kortere en langere termijn effecten van twee laag intensieve bewegingsprogramma*s bij mensen met type 2 diabetes mellitus (T2DM)

De Nationale Diabetes Challenge (NDC) is al in staat gebleken de kwetsbare
groep van mensen met diabetes, die vaker een lagere sociaaleconomische positie
hebben, in beweging te brengen. Eerder onderzoek naar de effecten van de NDC
heeft laten zien dat de NDC bijdraagt aan een verbetering van de kwaliteit van
leven, met een lagere BMI, buikomvang, bloeddruk, medicatiegebruik en HbA1c. Er
is meer bewijs nodig dat de NDC (gezondheids)voordelen oplevert, met name als
het gaat om de effecten op langere termijn.
De regie rond preventie is met de komst van het GALA bij de gemeentes komen te
liggen. Wanneer hier invulling aan wordt gegeven door middel van de NDC, willen
gemeentes zien dat dit een betere kwaliteit van leven en meer zelfredzaamheid
onder de kwetsbare deelnemers oplevert. De resultaten van het onderzoeksproject
zullen worden gebruikt in de verantwoording richting de gemeentes.
(Mede)financiering vanuit gemeentes is noodzakelijk om de NDC structureel en op
grotere schaal te kunnen aanbieden door heel Nederland. De behoefte aan
structurele financiering groeit, omdat het verwijzen van deelnemers dan *tussen
de oren* van zorgverleners komt en onderdeel van hun werk kan worden. Voor
beweeg- en welzijnsprofessionals geldt dat de NDC dan jaarlijks terugkomt in de
uitvoeringsplannen en dat zij het lokale netwerk en de samenwerking steeds
verder kunnen uitbouwen en bestendigen.
Daarnaast zal het onderzoek bij gunstige uitkomsten bijdragen aan erkenning van
de interventie van het Loket Gezond Leven/RIVM, waarbij de wens is naar het
niveau *Effectief* te gaan. Dat vergroot de kans op een gesprek met andere
gemeentes en borging van de NDC. Maar het houdt ook de opties open om vanuit
erkenning door te groeien naar een Gecombineerde Leefstijl Interventie. In
gezamenlijkheid hebben verzekeraars en gemeenten afspraken gemaakt in het
Integraal Zorgakkoord (IZA) en Regio beelden waarbij de kansen van de NDC
stijgen als er goed wetenschappelijk onderbouwd onderzoek ligt op de impact van
de challenge.

De meest vóórkomende uitkomstmaten die deelnemende partijen en financiers
hebben, concentreren zich op de volgende hoofdthema*s:
- Zijn er voldoende somatische veranderingen, zoals toename van het aantal
stappen per dag, veranderingen in het gewicht, veranderingen in de bloeddruk en
veranderingen in glucoseregulatie en medicijngebruik? Dat type veranderingen
hebben we kunnen aantonen, waarbij niet alle gegevens zijn gepubliceerd.
- Zijn er veranderingen in de mentale en sociale factoren, die wijzen op een
verbetering van het welzijn, de kwaliteit van leven, de zelfredzaamheid op het
gebied van het zichzelf meer verantwoordelijk voelen voor het management van de
eigen diabetes? Ook dat hebben we bestudeerd, maar ook daar geldt dat de
uitkomsten niet alle zijn gepubliceerd.
- Hoe lang houdt het effect van de interventie aan? In ieder geval hebben we
een effect kunnen zien tot en met anderhalf jaar (niet gepubliceerde gegevens)
- Is deze interventie kosteneffectief? Dat hangt natuurlijk sterk af van hoe je
kosteneffectiviteit definieert. Als je kijkt vanuit een Social Return on
Investment (SROI) perspectief levert iedere geïnvesteerde euro uiteindelijk ¤
4,55 op (rapport beschikbaar).

Voor onderzoek naar deze thema*s wordt reeds uitgevoerd onderzoek deels
herhaald waarbij eerder onderzochte aspecten worden gecombineerd, aangevuld met
koppeling van data van deelnemers aan de CBS-data en verdieping (continue
glucosemeting) bij een subgroep van deelnemers. Voor de meest relevante
uitkomsten worden deelnemers tot twee jaar na de start van de interventie
gevolgd. Veel van de huidige financiers willen namelijk weten wat de langere
termijneffecten zijn. Daarnaast geeft het de mogelijkheid om te zien of er bij
de DIB (50 weken) sprake is van een grotere effectiviteit dan bij de NDC (20
weken). Het wenselijke plan, zoals hieronder beschreven, is daarop gebaseerd.

zie ook in bovenstaande

Het doel van het project is de effecten van een laagdrempelige 20- en 50-weekse
wandelinterventie voor mensen met diabetes te onderzoeken. Hierbij wordt
gekeken naar mate van lichamelijke beweging, kwaliteit van leven,
patiëntactivatie, diabetes zelfmanagement, somatische gezondheid,
medicatiegebruik en glucosestofwisseling.

De onderzoeksvragen die hierbij worden beantwoord zijn:
• Wat is het effect van deelname aan de NDC en Diabetes in Beweging op de mate
van lichamelijke beweging, gemeten in het aantal gezette stappen per dag, in de
periode vóór de interventie, gedurende de interventie, en 1 jaar en 2 jaar na
de start van de interventie?
• Wat is het effect van deelname aan de NDC of Diabetes in Beweging op de
glucoseregulatie, waarbij de baseline gegevens worden vergeleken met de
gegevens halverwege en aan het eind van de interventie?
• Wat is het effect van deelname aan de Nationale Diabetes Challenge en
Diabetes in Beweging op de kwaliteit van leven en (diabetes) zelfmanagement,
medicatie en gewicht 20 weken, 1 jaar en 2 jaar na de start van de interventie?

Het betreft een prospectieve cohortstudie onder mensen met diabetes die
deelnemen aan de NDC (20 weken) of Diabetes in Beweging (50 weken) in 2024 met
vier meetmomenten (T0 - T3) wat betreft de vragenlijsten. Deelnemers worden
gevolgd tot 2 jaar na de start van de interventie.

Het meten van het aantal stappen begint voor de start van de wandelinterventie
om een baseline meting te krijgen. Deelnemers dragen de activity tracker
gedurende een jaar, waarmee elke dag het aantal stappen wordt bijgehouden.

Deelnemers dragen gedurende drie maal twee weken een glucosesensor; twee weken
voorafgaand aan de start, halverwege en na afloop van de wandelinterventie.

Alle deelnemers aan de NDC 2024 ontvangen voor de start van de 20-weekse wandelinterventie in april een digitale uitnodiging voor deelname aan het onderzoek. Voor deelnemers aan Diabetes in Beweging (50-weekse interventie) vindt dit in september plaats. Wanneer deelnemers toestemming voor deelname hebben gegeven, wordt gevraagd om toestemming voor koppeling met CBS-data. Deelnemers ontvangen online vragenlijsten via de mail. Deze vragen hebben betrekking op de kwaliteit van leven, patiëntactivatie en diabetesmanagement. Deze vragenlijsten worden opnieuw verstuurd na 20 weken (T1), 1 jaar (T2) en 2 jaar (T3). Bij de uitkomstmaten wordt deze groep aangeduid als groep A. Bij een subgroep van 60 deelnemers (30 NDC, 30 DIB) met T2DM wordt ook het aantal stappen en bloedglucosewaarden in kaart gebracht. Zij ontvangen voorafgaand aan de interventie een activity tracker (Garmin VivoFit 4) om het dagelijks aantal stappen bij te houden. Gedurende 3x twee weken dragen de deelnemers een glucosesensor (FreeStyle Libre 2), waarmee elke minuut de glucoseconcentratie wordt gemeten. Bij de gehele subgroep zal het eerste contact geruime tijd vóór de start van de wandelinterventie moeten plaatsvinden, om ook 0-metingen te doen van zowel de glucosestofwisseling als het beweegpatroon. Bij de uitkomstmaten wordt deze groep aangeduid als groep B.

Er worden een aantal inspanningen van de kant van de deelnemers gevraagd, zoals
het behulpzaam zijn bij het toegankelijk maken van de gegenereerde data
(Vivofit en FSL2) en het bij herhaling invullen van de vragenlijsten.
Aan geen van deze interventies zijn risico's verbonden, behalve de zeer kleine
kans dat bij inbrengen van de sonde van de FSL2 een onderhuids vaatje wordt
geraakt.