Hersenstimulatie voor de behandeling van milde cognitieve stoornissen bij de ziekte van Parkinson: een aanvaardbaarheidsstudie

Milde cognitieve stoornissen (MCI) zijn een veelvoorkomend, niet-motorisch
kenmerk van de ziekte van Parkinson (PD) en komt bij ongeveer 40% van de
populatie vóór (Baiano ea 2020). PD-MCI is gerelateerd aan beperkingen in het
dagelijks functioneren en de kwaliteit van leven, en gaat gepaard met
neuropsychiatrische symptomen. Verder is PD-MCI een risicofactor voor het
ontwikkelen van parkinsondementie (Hoogland ea 2017).
Er zijn tot op heden geen curatieve behandelmethoden voor PD of PD-MCI.
Symptomatische behandeling van cognitieve beperkingen bij PD bestaat
voornamelijk uit dopaminerge suppletie vroeg in de ziekte, wat cognitieve
rigiditeit en bradyfrenie verbetert maar andere cognitieve domeinen negatief
beïnvloedt (Robbins & Cools 2014). Ondanks veel pogingen voor medicamenteuze
behandeling van PD-MCI is er nog geen effectief medicijn. Niet-medicamenteuze
behandelopties, zoals cognitieve training, laten matig grote effecten zien maar
vertalen beperkt naar het functioneren in het dagelijks leven (Gavelin ea 2022;
Orgeta ea 2020).
Niet-invasieve hersenstimulatie (NIHS) door repetitieve transcraniële
magnetische stimulatie (rTMS) of transcraniële gelijkstroomstimulatie (in het
Engels: transcranial direct current stimulation; tDCS) is een mogelijke
behandelvorm voor PD-MCI (Dinkelbach ea 2017; He ea 2022; Jiang ea 2020;
Suarez-Garcia ea 2020). NIHS is echter een intensieve en ingewikkelde
behandelvorm, in het bijzonder in een populatie met fysieke beperkingen en
cognitieve problemen, wat het gebruik in de klinische praktijk zou kunnen
beperken.

In huidig onderzoek beogen wij de aanvaardbaarheid en haalbaarheid van
vier-weekse, hoog-frequente rTMS en anodal 'high-definition' tDCS voor de
behandeling van PD-MCI te onderzoeken.
Secundaire onderzoeksdoelen zijn om:
1) predictoren van aanvaardbaarheid en haalbaarheid te onderzoeken;
2) een effectschatting te maken van NIHS op cognitief functioneren;
3) een effectschatting te maken van NIHS op neuropsychiatrische symptomen;
4) het gebruik van structurele en functionele MRI voor betere localisatie van
het stimulatietarget te exploreren.

We zullen een cross-over design gebruiken waarbij deelnemers drie condities
ondergaan van elk 4 weken: behandeling met rTMS, behandeling met tDCS, een
baseline wachtlijstconditie en een geen-interventieconditie t.b.v. wash-out.

Deelnemers ondergaan vier opeenvolgende fases: 1) een baseline wachtlijstconditie zonder interventie, 2) 12 sessies, elk 20 minuten lang, van rTMS (10 Hz) of anodale tDCS over de linker dorsolaterale prefrontaalcortex (DLPFC), 3) een tweede baseline conditie zonder interventie t.b.v. wash-out, 4) de tweede NIHS-interventie. Elke fase duurt vier weken en middels randomisatie zal worden bepaald wie met welke NIHS-interventie start.

De belasting van huidige studie bestaat uit 1) twee interventieperiodes van elk
4 weken, waarin deelnemers drie keer (rTMS) of vijf keer (tDCS) per week een
interventie van 20 minuten ondergaan. De rTMS-interventie wordt op locatie
uitgevoerd en zal dus reisbelasting met zich meebrengen. 2) Eén baselinemeting
van 120 minuten en vier metingen (na elke fase) van 60 minuten, bestaande uit
neuropsychologisch onderzoek, motorisch onderzoek, en bij baseline
MRI-onderzoek.
Onderzoeken hebben aangetoond dat het risico van de interventies bij mensen met
de ziekte van Parkinson klein is (Vonloh ea 2013; Zhao ea 2017), en beogen wij
te minimaliseren door exclusiecriteria (bv. aangaande diepe hersenstimulatie en
geschiedenis van insulten) en gebruik van stimulatieprotocollen volgens de
veiligheidsrichtlijnen. De metingen brengen geen risico's met zich mee.
Er is een mogelijk effect van NIHS op cognitief functioneren, op basis van
eerder onderzoek. Ook kan NIHS over de DLPFC neuropsychiatrische symptoomernst
verbeteren.