Effectiviteit van Virtual Reality voor chronische pijn in patiënten met inflammatoire artritis: een gerandomiseerde, gecontroleerde, pragmatische klinische studie

Inflammatoire reumatische aandoeningen gaan vaak gepaard met factoren die de
levenskwaliteit en het gezondheidsgevoel van patiënten beperken, waarbij pijn
de belangrijkste factor is. Aandoeningen zoals reumatoïde artritis, artritis
psoriatica en spondyloartritis houden niet alleen verband met pijn tijdens
gewrichtsontsteking, maar soms ook met chronische pijn, zelfs bij inactieve
ziekte en bij afwezigheid van schade. Pijnstillers en ontstekingsremmende
medicijnen spelen een cruciale rol bij de behandeling van inflammatoire
artritis, maar een subgroep van patiënten lijdt nog steeds aan chronische pijn,
ondanks het gebruik van medicijnen, wat niet zelden leidt tot overmatig gebruik
van opioïden. Er zijn verschillende alternatieve behandelingen onderzocht,
zoals pijneducatie, ontspanningstechnieken en cognitieve gedragstherapie. De
meeste zijn echter tijdrovend en afhankelijk van de beschikbaarheid van
deskundige zorgverleners. Daarom is er behoefte aan innovatieve methoden om
dergelijke behandelingen op aanvraag zelf toe te dienen. Een voorbeeld van zo*n
innovatieve methode is Virtual Reality (VR). VR is een kunstmatige constructie
van een 3D-omgeving gecreëerd door computertechnologie. Een immersief
VR-systeem bestaat uit een 3D-headset met omgevingssensoren gecombineerd met
een hoofdtelefoon, waardoor gebruikers zich volledig kunnen engageren en
bewegen binnen de VR-omgeving. VR wordt steeds vaker gebruikt bij de
multidisciplinaire behandeling van pijn. Met behulp van VR kan de perceptie van
pijn worden verminderd door voorlichting over de oorzaak ervan, door een
afleidende stimulus te bieden, door nociceptieve neurale signalen te reguleren
en door het gevoel van controle over pijn te vergroten. Eén van deze
VR-programma*s is Reducept, dat tot doel heeft chronische pijn te verlichten
door middel van pijneducatie en psychotherapie. Eerdere pilotstudies hebben de
toepasbaarheid van het VR-programma Reducept bij artritispatiënten aangetoond,
evenals een vermindering van de pijnintensiteit in een kleine steekproef. Deze
pilotstudies rechtvaardigen een formeel onderzoek naar de werkzaamheid van het
VR-programma Reducept bij patiënten met inflammatoire artritis die chronische
pijn ervaren ondanks een lage ziekteactiviteit.

Het primaire doel van deze studie is:
- om het effect van het VR-programma Reducept op de NRS-pijnscore te meten bij
patiënten met inflammatoire artritis met chronische pijn ondanks een lage
ziekteactiviteit.

De secundaire doelstellingen zijn:
- om het directe effect van het VR-programma Reducept op de NRS-pijnscore te
meten (voor en na gebruik van VR).
- om het effect van het VR-programma Reducept op de NRS-pijnscore gedurende de
dag te meten.
- om het effect van het VR-programma Reducept te meten op vermoeidheid en het
gebruik van pijnstillers.
- om het effect van het VR-programma Reducept op de kwaliteit van leven, fysiek
functioneren en pijn catastroferen te meten.
- om het effect te meten van de verwachte uitkomsten van het VR-programma
Reducept op de daadwerkelijke uitkomst na gebruik van Reducept.
- om het meten van het effect van het VR-programma Reducept op de self-efficacy.
- om de associatie tussen het continu meten van mobiliteit en patiënt
gerapporteerde gegevens van pijn, vermoeidheid en fysiek functioneren.
- om de bruikbaarheid en acceptatie van de ESM techniek en VR onder
reumapatiënten te meten.

Deze studie is een gerandomiseerde, gecontroleerde, pragmatische klinische
studie. Patiënten worden 1:1 gerandomiseerd in de VR-interventie of de
gebruikelijke zorggroep, waarbij de nadruk ligt op het beoordelen van de
directe en langere termijneffecten van het VR-programma Reducept op pijn,
vermoeidheid en het gebruik van pijnmedicatie. Patiënten in de interventiegroep
gebruiken gedurende 8 weken de VR-headset met de applicatie Reducept; de eerste
4 weken minimaal drie keer per week gedurende 15 - 20 minuten en de laatste 4
weken kunnen de patiënten het *on-demand* gebruiken. De primaire uitkomstmaat
NRS pijnscore en de secundaire uitkomstmaat vermoeidheid en medicatiegebruik
worden gemeten met behulp van de Experience Sampling Method (ESM),
geïmplementeerd via de mobiele gezondheidssmartphone-applicatie Avicenna. Met
behulp van ESM kunnen zelfgerapporteerde gegevens regulier worden verzameld. In
de VR-groep wordt de pijn zowel rondom het gebruik van Reducept als gedurende
de dag gemeten. Via de app kan de patiënt op elk moment zelf de NRS-pijnscore
rapporteren, met instructies om dit direct voor en na het gebruik van het
VR-programma Reducept te doen. De controle-groep wordt wekelijkse gevraagd een
digitale vragenlijst in te vullen over hun pijn, vermoeidheid en
medicatiegebruik. Tevens worden er tijdens een eerste afspraak en bij een
afspraak na 8 weken, acht vragenlijsten ingevuld.

Voor dit onderzoek zal de Pico G2 4K VR-headset worden gebruikt in combinatie met de VR-trainingsapp Reducept. De Pico G2 is een alles-in-één VR-headset met een ergonomisch ontwerp en een eenvoudige afstandsbediening om de app te starten. De Reducept trainingsapp richt zich op het trainen van de hersenen en het leren verbeteren van de controle over het lichaam, waardoor je meer controle krijgt over pijnklachten. Het geeft uitleg over pijn, gevolgd door een virtuele reis door het eigen lichaam, ruggenmerg, zenuwbanen en hersenen om pijnsignalen te deactiveren. Reducept integreert pijneducatie met psychotherapieën zoals cognitieve gedragstherapie, acceptatie commitment therapie en eye movement desensization en reprocessing.

Patiënten die aan dit onderzoek deelnemen, moeten het ziekenhuis tweemaal
gedurende ongeveer 60 minuten bezoeken. De controle groep moet elke week een
korte vragenlijst van 3-5 minuten invullen. De VR-groep moet acht weken lang
minimaal tweemaal per dag een korte vragenlijst van 3-5 minuten invullen.
Daarnaast wordt deze deelnemers gevraagd om gedurende 8 weken gebruik te maken
van het VR-programma. Er kan ook een kans zijn dat de deelnemers cyberziekte
ervaren. Dit wordt echter onwaarschijnlijk geacht, aangezien eerdere
pilotstudies hebben aangetoond dat een meerderheid van de deelnemers geen
cyberziektesymptomen rapporteerde.