De impact van veroudering, cognitie en sensorische functie op spraak

Als we spreken, sturen de hersenen motorische commando*s naar de spieren,
terwijl auditieve en tactiele sensaties voortdurend feedback geven op de
geproduceerde spraak. Er lijken dus verschillende cognitieve en sensorische
functies bij betrokken te zijn. Dit proces, ook wel spraakmotorische controle
genoemd, reguleert de ademhaling, fonatie en articulatie voor spraakproductie.
Eerder onderzoek suggereert dat de spraakmotorische controle voor toonhoogte
afneemt naarmate we ouder worden. Omdat controle op stemniveau echter verschilt
van controle op articulatieniveau en ademhaling, is het onduidelijk hoe
veroudering de spraakmotorische controle voor articulatie en ademhaling
beïnvloedt. Hoewel dergelijke veranderingen gewoonlijk niet leiden tot
spraakproblemen bij oudere volwassenen, kan een afnemende spraakmotorische
controle spraakstoornissen veroorzaken bij neurodegeneratieve ziekten zoals de
ziekte van Parkinson en de ziekte van Alzheimer. De onderliggende mechanismen
van deze spraakstoornissen zijn onduidelijk. Terwijl mensen met de ziekte van
Parkinson voornamelijk sensorische maar ook enkele cognitieve beperkingen
hebben, hebben mensen met de ziekte van Alzheimer voornamelijk cognitieve, maar
ook enkele sensorische beperkingen. Toch moet de relatie tussen cognitieve en
sensorische achteruitgang en afnemende spraakmotorische controle nog worden
opgehelderd.

Het doel van deze studie is om de relatie tussen cognitie, sensorische functies
en motorische controle voor spraak op oudere leeftijd beter te begrijpen.
Daarbij streven we naar een betere, op spraak gebaseerde discriminatie van
typische veroudering en neurodegeneratieve ziekten.

Het onderzoek is opgezet als een cross-sectioneel observationeel onderzoek. De
deelnemers zullen tijdens twee experimentele sessies verschillende taken
uitvoeren. Ze zullen gedragstaken voltooien die gericht zijn op (1)
verschillende cognitieve vaardigheden, en (2) zowel auditieve als
somatosensorische perceptie. Bovendien zullen ze (3) spraaktaken uitvoeren,
terwijl ze akoestisch worden opgenomen. Tegelijkertijd zullen
ademhalingsbewegingen worden geregistreerd via elektromagnetische
articulografie (EMA).

Deelname aan dit onderzoek houdt geen verband met bekende risico's of
voordelen. Een lichte belasting kan vermoeidheid zijn vanwege de duur van het
experiment (ca. 2 uur per sessie). Om deze last te verminderen, worden de taken
gevarieerd en zijn er pauzes opgenomen in de experimentele procedure. Op
verzoek van de deelnemers worden ook pauzes toegevoegd of verlengd. Bovendien
is de sessie opgesplitst in twee sessies om de belasting voor de deelnemers te
verminderen. Voor de gedragsbeoordeling van sensorische functies worden
gesteriliseerde plastic koepels zachtjes tegen de tong en lippen van de
deelnemers gedrukt. Voor verschillende taken dragen de deelnemers een microfoon
en een koptelefoon om naar geluiden of hun eigen stem te luisteren in een
normale conversatieamplitude. Specifiek voor de spraaktaken zullen EMA-sensoren
op hun borst, de rug (dat wil zeggen de wervelkolom) en (indien mogelijk) de
buik worden bevestigd om de ademhalings- en articulatorische kinematica te
registreren. Die sensoren zijn gemakkelijk verwijderbaar. Als deelnemers met de
ziekte van Parkinson in het verleden Deep Brain Stimulation (DBS) hebben
ondergaan, kunnen ze niet deelnemen aan het onderzoek vanwege de EMA-opnamen
die afhankelijk zijn van een elektromagnetisch veld.