Gezondheidseffecten van Paleolithische voeding bij mensen met kenmerken van het metabool syndroom. Een pilot studie.

Het metabool syndroom is een clustering van symptomen die betrekking hebben op
te veel eten, te weing lichaamsbeweging en daaruit resulterende vetzucht. Er
zijn tenminste 5 verschillende definities voor het metabool syndroom (Cornier
et al., 2008). Al de verschillende definities hebben gemeen dat ze spreken van
bestaande (abdominale) obesitas, verstoorde glucose homeostase (insuline
resistentie), dyslipidemie en een verhoogde bloeddruk. Deze factoren worden
geassocieerd met ziekten en condities met een verhoogd risico op trombose,
ontstekingen, non-alcoholische vervetting van de lever, stoornissen met
betrekking tot de voortplanting en het meest duidelijk met diabetes type 2 en
hart en vaatziekten.
Het metabool syndroom is wereldwijd een van de belangrijkste
gezondheidsproblemen geworden, niet alleen in de geindustraliseerde landen,
maar ook in ontwikkelingslanden, waar sprake is van een snel veranderend
voedingspatroon richting het westerse voorbeeld.
De prevalentie van het metabool syndroom neemt toe tot epidemische proporties,
tot 12-40% van de wereldbevolking, afhankelijk van de definitie, sekse, ras,
nationaliteit etc (Lorenzo et al., 2007; Cameron et al., 2007; Deepa et al,
2007; Csaszar et al, 2006). Vanwege deze stijgende prevalentie en het verhoogde
risico dat het metabool syndroom geeft op het ontwikkelen van diabetes type 2
(Grundy 2006; Ford et al., 2008) en hart- en vaatziekten (Gami et al., 2007) is
het zoeken naar preventieve maatregelingen van hoge prioriteit. De prevalentie
van het metabool syndroom in Nederland is rond 15.5% (Donk van den et al.
2009), zelf in een jongvolwassene populatie van 36 jaar was de prevalentie
18.3% bij mannen en 3.2% bij vrouwen volgens de Amsterdam Growth and Health
Longitudinal Study (Ferreira et al. 2005). Vanuit een evolutionaire benadering
kan men concluderen dat het basisvoedsel dat gegeten werd door
jagers-verzamelaars, met name tijdens de Paleolithische tijdsperiode
(steentijd, 2,5-0,01 miljoen jaar AC) optimaal is om metabole stoornissen,
zoals obesitas, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en insuline resistentie
te voorkomen en de genezen (Cordain et al., 2005; Eaton et. al, 1997,2000;
Jansson, 1990; Mann, 2004, O*Keefe et al., 2004, Sebastian et al., 2002, 2006).
Een paleolitisch dieet in de huidige tijd is een modern dieet regime gebaseerd
op mager vlees, vis, schaaldieren, fruit, groenten, wortelen, eieren en noten.
Het paleolithisch dieet bevat geen granen, zuivelproducten, toegevoegd zout of
geraffineerde vetten en suikers (Cordain et al. 2000). Recent onderzoek bij
niet-obese gezonde vrijwilligers laat zien dat een paleolitisch dieet
effectieve verlaging geeft van de bloeddruk, het gewicht, de middel omtrek en
de body mass index (BMI) (Osterdahl et al. 2008), maar ook een verlaging kan
geven van serum lipiden (LDL-cholesterol en triglyceriden) en plasma insuline
versus het gebied onder de curve bij een orale glucose tolerantie test (OGTT)
(Frasetto et al. 2009). Deze gunstige effecten bij gezonde vrijwilligers werden
gezien al na een relatief korte periode dieet interventie, in minder dan 2-3
weken. De grootste tekortkoming bij de onderzoeken van Osterdahl (2008) en
Frasetto (2009) was het gebrek aan een controle groep. In het onderzoek van
Linderberg et al. (2007) werd het effect van het paleolitisch dieet vergeleken
met het mediterrane dieet bij patienten met ischaemische hartaandoeningen. Een
sterkere verbetering van de glucose tolerantie werd gezien na het paleolitisch
dieet. In de lijn van deze bevindingen, gaf het paleolitisch dieet een
significant verbeterde glycemische controle vergeleken met een conventioneel
diabetes dieet bij patienten met diabetes type 2 (Jonsson et al. 2009).
Alhoewel dieet maatregelingen en leefstijl aanpassingen gezien worden als de
hoeksteen van de behandeling en preventie van metabole stoornissen, zijn er nog
geen specifieke richtlijnen voor de behandeling van het metabool syndroom. Een
matig gewichtsverlies (5-10%) laat gunstige effecten zien in patienten met het
metabool syndroom (Ilanne-Parikka et al., 2008). Meer onderzoek is echter nodig
om te identificeren welke metabole markers/ werkingsmechanismes positief
beinvloed kunnen worden door verschillende dieet typen, onafhankelijk van
gewichtsverlies, en daarnaast welke nutrienten/ componenten in een dieet de
metabole en lichamelijke conditie bij patienten met het metabool syndroom
kunnen verbeteren. Gebaseerd op de eerder gepubliceerde gunstige
gezondheidseffecten bij patienten met diabetes type 2 en ischaemische
hartaandoeningen, is de huidige bedoeld om te onderzoeken of het paleolitisch
dieet ook effectief kan zijn in patienten met kenmerken van het metabool
syndroom.

Wij stellen voor om een gerandomiseerde, gecontroleerde, single-blind pilot
onderzoek van 2 weken uit te voeren, om de specifieke gezondheidseffecten van
een paleolitisch dieet te vergelijken met een isocalorisch dieet (gebaseerd op
de *Richtlijnen gezonde voeding 2006*) op markers van het metabool syndroom.

Het doel van deze pilot studie is om te onderzoeken wat de veranderingen in
verschillende parameters van het MetS zijn ten gevolge van een paleolithisch
dieet tov een isocalorisch referentie dieet. Doel is vooral om inzicht te
krijgen in de grootte van de veranderingen en welke parameters veranderingen
laten zien, om daarvan gebruik te kunnen maken bij de opzet voor een eventuele
vervolgstudie. Voor zover wij de literatuur kennen, is er tot nu toe nog geen
onderzoek gedaan naar de effecten van paleolithische voeding bij mensen met het
MetS. Bij eerder onderzoek naar de effecten van een paleolithisch dieet was er
geregeld discussie of de gunstige effecten veroorzaakt zouden kunnen worden
door lagere energie intake of gewichtsverlies. Bij onze huidige pilot studie
(met controlegroep) zal getracht worden het gewicht stabiel te houden in beide
interventiegroepen.
De werkhypothese is dat een paleolithische voeding de parameters van het MetS
kan verbeteren: glucose tolerantie, nuchter insuline en glucose, serum totaal-,
LDL- en HDL-cholesterol en triglycerides, middelomtrek en bloeddruk door
metabole veranderingen, onafhankelijk van gewichtsverlies.
Daarnaast willen we ook enige andere uitkomstvariabelen onderzoeken die
mogelijk positief beïnvloed kunnen worden door een paleolithisch dieet,
waaronder ontstekingsfactoren, darmpermeabiliteit, HOMA en de helling van de
cortisolcurve.
Tevens beogen we meer informatie te verkrijgen betreffende de haalbaarheid van
een paleolithisch dieet.

Een gerandomiseerde, gecontroleerde, single-blind pilot studie

14 dagen interventie met een paleolithisch dieet versus een isocalorisch dieet conform de richtlijnen gezonde voeding van de Nederlandse gezondheidsraad

De interventiestudie betreft een interventie met een dieet. Zowel van het
Paleolithische dieet als het referentiedieet zijn geen ongewenste effecten te
verwachten. In het kader van het onderzoek zal er 3 maal bloed afgenomen
worden, vijf keer nuchter blijven voor onderzoek, urine worden verzameld en 2
maal non-invasieve metingen worden verricht.
Paleolithische voeding kan de metabole programmering van mensen met het
metabool syndroom positief beinvloeden. Tot op heden zijn er geen specifieke
dieetrichtlijnen voor mensen met het metabool syndroom en is verder onderzoek
noodzakelijk hoe voeding kan bijdragen aan metabole herprogrammering om het
risico op progressie naar diabetes type 2 en hart- en vaataandoeningen te
verminderen. Deelname aan het onderzoek kan dus bijdragen aan de ontwikkeling
van een dieetpreventieprogramma voor diabetes type 2 en hart- en
vaataandoeningen. Deelnemers aan het onderzoek zullen 5 bezoeken afleggen,
waarbij 3 maal bloed wordt afgenomen en 2 maal non-invasieve metingen worden
uitgevoerd waaronder het verzamelen van urine. De risico's voor de
proefpersonen wat betreft deelname aan de studie worden dus laag ingeschat.
Alle metingen zullen gedurende een periode van 15 dagen worden verricht. Het is
dus een intensieve maar slechts kortdurende belasting voor deelnemers met een
laag ingeschat risico op het optreden van ongewenste effecten.